จีระพันธ์ โชติวัฒนานุสรณ์

สรุปความแตกต่างระหว่างอาณาจักขอมกับอาณาจักรทวาราวดี

โดย จีระพันธ์ กาฬปักษี

ความแตกต่าง	อาณาจักรขอม	อาณาจักทวารวดี
ช่วงเวลา	พุทธศตวรรษที่ 11-19	พุทธศตวรรษที่ 11-16
รูปแบบการปกครอง	การปกครองแบบเทวราชา และใช้ระบบจตุสดมภ์ คือ เวียง วัง คลัง นา	การปกครองแบบเทวราชา แบ่งออกเป็นแคว้น มีเจ้านายปกครองตนเอง แต่มีความสัมพันธ์ในลักษณะเครือญาติ
ศูนย์กลางการปกครอง	เมืองพระนคร	สันนิษฐานว่าศูนย์กลางของทวารวดีอยู่บริเวณลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่าง ได้แก่ เมืองนครชัยศรี (หรือเมืองนครปฐมโบราณ
ความเชื่อ	นับถือศาสนาพราหมณ์-ฮินดูและพระพุทธศาสนานิกายมหายาน	ศาสนาพุทธนิกายเถรวาท (หินญาณ)
การแผ่ขยายอิทธิพล	บริเวณปากแม่น้ำโขง กัมพูชา ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคกลางของไทย และสืบอำนาจต่อจากอาณาจักรเจนละ	ร่องรอยของเมืองโบราณที่ได้รับอิทธิพลทวารวดีพบกระจายอยู่ทั่วทุกภาคของประเทศไทย เช่น เมืองคูบัว จังหวัดราชบุรี เมืองอู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี เมืองศรีมโหสถ จังหวัดปราจีนบุรี เมืองละโว้ จังหวัดลพบุรี เมืองศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์ เมืองโบราณยะรัง จังหวัดปัตตานี
วิถีชีวิต	รับวัฒนธรรมจากอินเดีย	สามารถควบคุมและเพิ่มผลผลิตทางการเกษตรของรัฐโดยใช้ระบบชลประธานและสามารถกระตุ้นให้ประชาชนเพิ่มปริมาณการค้าขายกับรัฐอื่นๆได้อย่างมีประสิทธิภาพ มีการใช้เหรียญกษาปณ์เป็นตัวกลางในการค้าขาย
ลักษณะเด่น	มีการสร้างเทวรูปและปราสาทหิน ที่สำคัญคือนครวัด นครธม ส่วนในดินแดนไทยมีศาสนสถานที่ได้รับอิทธิพลเขมรอยู่ทั่วไป เช่น ปราสาทหินพิมายที่จังหวัดนครราชสีมา ปราสาทหินพนมรุ้งที่จังหวัดบุรีรัมย์และพระปรางค์สามยอดที่จังหวัดลพบุรี	ผังเมืองจะเป็นรูปสี่เหลี่ยม มีการขุดคลองและทำคันดินล้อมรอบเมือง ,ศิลปกรรมได้รับอิทธิพลมาจากพุทธศาสา นิกายเถรวาท เช่น พระปฐมเจดีย์(องค์เก่า)