ก่อนอื่นเลยต้องทำความเข้าใจกับความหมายของคำว่าระบบเศรษฐกิจคืออะไรกันเสียก่อน "ระบบเศรษฐกิจ" หมายถึง การรวมตัวกันเป็นกลุ่มของหน่วยเศรษฐกิจ ซึ่งประกอบด้วย หน่วยครัวเรือน หน่วยธุรกิจ หน่วยรัฐบาล เพื่อแก้ไขปัญหาพื้นฐานทางเศรษฐกิจ (ปัญหาผลิตอะไร ผลิตอย่างไร ผลิตเพื่อใคร) และพัฒนาระบบเศรษฐกิจให้มีความเจริญก้าวหน้ายิ่งขึ้น จึงเรียกว่า "ระบบเศรษฐกิจ" การแก้ไขปัญหาพื้นฐานทางเศรษฐกิจมีหลายวิธี โดยจะเลือกวิธีใดขึ้นอยู่กับแนวคิดทางการเมืองของประเทศนั้นๆเป็นสำคัญ
ระบบเศรษฐกิจในโลกนี้ แบ่งออกเป็น 3 ระบบใหญ่ๆ ประกอบไปด้วย
1. ทุนนิยม (Capitalsim) “ทุนนิยม คือ ระบบเศรษฐกิจที่เอกชนมีบทบาทสำคัญในการเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิตและเป็นผู้ประกอบการทางเศรษฐกิจ ในระบบทุนนิยม เอกชนหรือองค์กรการธุรกิจสามารถใช้ปัจจัยการผลิตได้อย่างเสรี โดยที่รัฐไม่เข้ามาแทรกแซงการทำงาน ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมจะขับเคลื่อนโดยการแข่งขัน ภายใต้กลไกการตลาดและมีกำไรเป็นสิ่งจูงใจให้ผลิตสินค้าและบริการ ซึ่งเป็นแนวคิดที่ตรงกันข้ามกับเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม (Socialism) ทุนนิยมได้รับอิทธิพลจากแนวคิดของ อดัม สมิธ จากหนังสือชื่อ The Wealth of Nations ซึ่งพิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2319 อันเป็นช่วงที่กรุงธนบุรีเป็นราชธานีของไทย แนวคิดของเขาวางอยู่บนฐานของความเชื่อมั่นในการมีประสิทธิภาพของการแบ่งงานกันทำของระบบตลาดเสรีที่นายทุนมีบทบาทสำคัญ ฉะนั้นรัฐควรจะมีบทบาทน้อยที่สุด เรื่องประสิทธิภาพของการแบ่งงานกันทำนี้ กวีเอกสุนทรภู่ซึ่งมีชีวิตอยู่ในยุคนั้นก็ยืนยันไว้ในบทกลอนที่ว่า “รู้อะไรรู้กระจ่างแต่อย่างเดียว แต่ให้เชี่ยวชาญเถิดจะเกิดผล”
2.สังคมนิยม (Socialism) เป็นระบบเศรษฐกิจที่รัฐเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิต วางแผนและควบคุมการผลิตบางประเภท โดยเฉพาะการผลิตที่เป็นผลประโยชน์ร่วมกันของประชาชน เช่น การสาธารณูปโภค ต่าง ๆ สถาบันการเงิน ป่าไม้ เอกชนถูกจำกัดเสรีภาพในกิจกรรมทางเศรษฐกิจโดยเฉพาะส่วนที่เป็นผลประโยชน์ของส่วนรวม ดำเนินการได้เพียงอุตสาหกรรมและเกษตรกรรมขนาดย่อม ทั้งนี้เพื่อแก้ไขปัญหาความแตกต่างด้านฐานะระหว่างคนรวยและคนจน ซึ่งได้รับแนวคิดจาก คาร์ล มากซ์ ที่เสนอว่า ทุนนิยมต้องถูกปฏิวัติโดยชนชั้นกรรมาชีพ และเปลี่ยนแปลงจากทุนนิยมไปสู่สังคมนิยม นอกจากนี้ เขายังนำ เสนอว่าเกี่ยวกับเรื่องทรัพย์สินส่วนตัวว่าทฤษฎีของ เขาเป็น “วิทยาศาสตร์สังคม” และเห็นว่าสังคมนิยมจะนำ ไปสู่สังคมที่ดีกว่า
3.ผสมระหว่างทุนนิยมกับสังคมนิยม หรือเรีกยว่า "แบบผสม" มีรัฐเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิตหรือควบคุมการผลิตขนาดใหญ่ แต่ปัจจัยการผลิตส่วนใหญ่เป็นของเอกชน การกำหนดราคาขึ้นกับกลไกแห่งราคาของตลาด เอกชนมีเสรีภาพ มีการแข่งขัน แต่รัฐอาจแทรกแซง การผลิตได้บ้าง รัฐดำเนินกิจการบางอย่างในรูปของรัฐวิสาหกิจ เช่น สาธารณูปโภค ( ไฟฟ้า ประปา ) มีการวางแผนจากส่วนกลางและมีสวัสดิการจากรัฐ ซึ่งประเทศไทยก็ใช้ระบบนี้ ซึ่งเน้นไปทางทุนนิยม เอ๊ะ!!! ที่เรียนๆกันมามี 4 ไม่ใช่หรือ แบบคอมมิวนิสต์ไง ลืมหรือยัง แต่ช้าก่อน
ส่วนคอมมิวนิสต์ ( Communism) คือ ระบอบแนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการปกครองสังคมและการเคลื่อนไหวทางการเมือง ภายใต้ข้อกำหนดของความเป็นเจ้าของร่วมกัน และการมีรายได้ที่ขึ้นอยู่กับการผลิต การเคลื่อนไหวทางการเมืองในแง่นี้หมายถึงระบอบคอมมิวนิสต์มุ่งจุดประสงค์ให้สังคมไร้ชนชั้น ประชาชนทุกคนมีฐานะทางสังคมเท่าเทียมกัน ระบอบคอมมิวนิสต์ถือว่าเป็นระบอบมหาอำนาจของการเมืองโลกในช่วงต้นคริสตศ์ตวรรษที่ 20 ในขณะที่ในคอมมิวนิสต์สมัยใหม่มักจะยึดตามคำประกาศเจตนาคอมมิวนิสต์ ของคาร์ล มาร์กซและฟรีดริช เองเกลส์ ที่ว่าด้วยการแทนที่ระบบวัตถุแบบทุนนิยมที่เน้นกำไรเป็นหลัก ด้วยระบอบสังคมคอมมิวนิสต์ที่ผลผลิตโดยรวมที่ได้มาจะกลายเป็นของส่วนรวม
สรุปได้ว่าสังคมนิยม คือแนวคิดทางเศรษฐกิจที่รัฐเข้ามาจัดการบริหารเพื่อส่วนรวมต่อต้านทุนนิยม ส่วนคอมมิวนิสต์ เป็นแนวคิดทางการเมืองที่ต่อต้านทุนนิยมเหมือนกันโดยมีเป้าหมายการปฏิบัติทางสังคมที่ไร้ชนชั้น จะเห็นได้ว่าประเทศที่ปกครองด้วยระบอบคอมมิวนิสต์ส่วนใหญ่จะใช้แนวคิดระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม ส่วนประเทศจีน (1 ประเทศ 2 ระบบ เป็นแนวคิดของ เติ้ง เสี่ยวผิง ผู้นำสูงสุดของสาธารณรัฐประชาชนจีนขณะนั้น เพื่อการรวมประเทศจีนระหว่างต้นคริสต์ทศวรรษ 1980 เขาเสนอว่าจะมีเพียงจีนเดียว แต่เขตจีนอิสระ เช่น ฮ่องกง มาเก๊าและไต้หวัน สามารถมีระบบเศรษฐกิจและการเมืองแบบทุนนิยมได้ ขณะที่ส่วนที่เหลือของจีนใช้ระบบสังคมนิยม ) คนส่วนใหญ่จึงมีความสับสนระหว่างระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยมกับระบอบการปกครองแบบคอมมิวนิสต์อยู่พอสมควร หวังว่าบทความนี้จะมีประโยชน์ต่อเพื่อนๆทุกคน พบกันใหม่ในประเด็นต่อไป ความสุขจงมีแก่ท่านทุกประการ สวัสดีครับ